Ağbulaq kəndində alban məbədi

Göyçə maha­lı­nın Çəmbərək rayonun­dakı Ağ­bulaq kən­­dində

Çəmbərək rayonu–31.12.1937-ci ildən Kras­noselsk, Ağbulq kəndi 19.04.1991-ci ildən Ağ­berk adlan­dı­rılıb.

Memarlıq

Qədimdən Türk-Oğuz boy­­larının ana yurdu olmuş Ağbulaq kən­dinə ilk dəfə ermənilər məhz 1988-ci ildə kənd camaatı soyqırımına məruz qalaraq kənddən qo­vul­­duqdan son­ra köçüblər. Ağ­bu­laq kəndin­də­ki alban mə­bədi ermənilər tərəfindən mə­nimsənilib, ha­zırda erməni kil­səsi kimi  təq­dim olu­nur[i].
 

Göyçə mahalının Çəmbərək ra­yonun­da, Göyçə gölündən 4 kilo­metr şimalda yerləşən məbədin ti­kin­tisində boz tuf daşdan istifadə olu­nub. Uzunluğu 14, eni 6, hün­dür­lüyü isə 6 metr civarın­dadır. Təx­mini olaraq 2 metr enində və 3 metr hündürlüyündə üst hissəsi oval olan də­mir qa­pıları var. Qapı­nın üst tə­rə­fində üçbucaq qurulu­şun­da naxış­lar­la bəzədilmiş gips­dən hazır­lan­mış bəzək yerləş­di­rilib[i]. 

 “İrəvan əyalətinin icmal dəftə­ri”ndə (1728) Dərəçiçək nahiyəsi­nin Ağbulaq kəndi kimi qeydə alı­nıb, kənddə Əbdürrəhman adlı şəx­sin adına olan timardan dövlətin il­də 3 min ağça gəlir götürdüyü gös­tə­rilib.

İ.Şopen (1832) İrəvan əyalə­ti­nin Göyçə mahalının Ağbulaq kən­di kimi qeydə alıb, kənddə 26 tə­sər­rüfatda 136 (79 kişi, 57 qadın) azərbaycanlının yaşadığını göstərib.

1873-cü ilə aid statistik məlu­mat­larda İrəvan quberniyasının Ye­ni Bəyazid  qəzasının Göyçə gölü höv­zəsi nahiyəsinin Ağbulaq kəndi kimi siyahıya alınan kənddə 51 təsərrü­fatda 422 (234 kişi, 188 qadın) azər­bay­can­lının yaşadığı, kəndin Göyçə gölünün kənarında, Adatəpə bur­nun­da yerləşdiyi göstərilib.

1886-cı ildə İrəvan quberni­yası­nın Yeni Bəyazid  qəzasının Məzrə nahi­yəsinin Ağbulaq kəndi kimi qeydə alınmış kənddə 83 təsərrü­fatda 575 (318 kişi, 257 qadın) azər­baycanlı yaşayıb.

Nəhayət, 1908-ci ildə kənddə azər­baycanlılarının sayı 940, 1914-cü ildə 982, 1919-cu ildə 1329 nə­fərə çatıb.

1919-сu ildə еrməni quldur dəs­tələri hücum edərək əhalini qırğın­lara məruz qoyublar. 1919–1920-ci illərdə soydaş­larımız kənddən di­dər­gin düşərək Azər­bay­canın müx­təlif bölgələrində sığı­nacaq tapıb­lar. Yalnız bölgədə sovet ha­kimiy­yəti qurulduqdan sonra qaçqın əha­li geri qayıdıb və kəndi təzədən bər­­pa edərək doğma yurdda məs­kun­­laşıblar.

1922-ci ildə kənddə 1053, 1926-cı ildə 1113, 1931-ci ildə 1392, 1970-ci ildə 1542, 1979-cu ildə 1450 nəfər azərbaycanlı уаşа­yıb. 1985-ci ildə kənd əhalisinin sa­yı 1500 nəfər, məktəb şagirdlə­rinin sayı isə 330 nəfər olub.

Hesablamalara görə, 1988-ci il­də Ağbulaq kəndini 345 azər­bay­canlı ailə tərk edib.

1988-ci il noyabrın 24-də kənd erməni quldurlarının daha intensiv hücumlarına məruz qalıb. Noyab­rın 28-də qarlı-şaxtalı gecədə saat 1–3 radələrində kənd əhalisi güllə yağışı altında doğma yurdu tərk et­mək məcburiyyətində qalıb[ii].
 

Kəndin adı­nın “içməli su”, “şi­rin su” mənası verən “ağ” və “bu­laq” söz­lərin­dən iba­rət ol­ması eh­timalı (B.Bu­da­qov, Q.Qey­bulla-yev) ilə biz də razıyıq. Мəsə­lə bundadır ki, kənd Ağ­bu­laq adlı bu­lağın yerləş­diyi ərazidə salındığı üçün həmin adı alıb. rəvan di­yarının Çəm­bə­rək, Ağin, Sürməli, Şö­rə­yel, Kəvər, Qırx­bulaq, Abaran, Ve­di­basar bölgələ­rində eyniadlı xeyli topo­nim– kənd, bulaq və dağ adları qeydə alınıb.