Alapars kəndində kitabə və ocaq yerləri

İrəvan quberni­yasının Yeni Bəyazet qəza­sına bağlı  Axta rayonundakı Alapars (Al­pa­rus, Əlko­vas, Əlkavus) kəndində

Axta rayonu–Razdan.

Dekorativ – tətbiqi sənət

Alapars kən­din­də mövcud olan kitabələr və qə­dim in­san­lara aid ocaq yerləri er­mə­­niləşdiri­lib, erməni abi­də­ləri kimi təq­dim olu­nur.

Alapars kəndi yaxınlığındakı Kotandağ yüksəkliyindəki kahalarda 1988-ci il de­portasiyasına qədər toxunulmamış qalan daş kitabələr və ibtidai insanın primitiv məişət izlərini əks etdirən onlara aid ocaq yerləri və məişət əşyaları oğuz türk­lərinin bu yurdda məskunluğunun azı 2000-2500 illik tarixini və “Kitabi Dədə Qorqud” süjetlərinin cərəyan etdiyi mə­kan­ların real coğrafi ərazilər olduğunu təsdiq edən maddi dəlillərdir.[i]

Kəndin köklü sakinləri azərbaycanlılar olub. Ermənilər bura 1829-30-cu illər­də İranın Xoy, Maku, Türkiyənin Sal­mas, Van, Alaşkert vilayətlərindən köçü­rül­müşdür.[ii] 1829-cu ildə kəndə İrandan 83 erməni köçürülmüşdür.[iii] 1831-ci ildə kənddə 182 nəfər azərbaycanlı yaşa­mışdır. 1840-50-ci illərdə azərbay­can­lılar sıxışdırılaraq tarixi–etnik torpaq­ların­dan çıxarılmış və kənd tam ermə­nilərin yaşayış məntəqəsinə çevrilmişdir.
 

Ağsaqqallar bu yerləri qan ça­nağı, gedər–gəl­məz, başqa bir diyar kimi təs­nif­ləyirdilər. “Də­də Qorqud kitabələri”ndə yer alan yurd yerlərindəndir.  Alpa­rus kən­di­nin coğrafi möv­­­qeyi bu yön­­lü düşüncə­lə­rə əsas verir. Belə ki, kənd həqiqə­tən də Göy­­çənin qur­taracağında, Göy­­çə hövzə­si­ni əhatələmiş dağ­ların ya­ma­cında yer­ləşib.