Arpa kəndində alban məbədi

İrəvan quber­ni­yasının Şərur–Dərə­lə­yəz qəzasında, sonradan Ke­şişkənd (Ye­ğeqnadzor) rayonundakı Arpa kəndində yerləşir.

Arpa kənd­i­nin adı 10.9.1946-cı il fərmanı ilə dəyişdirilib, Areni qoyulmuşdur. 

Memarlıq

Qədim dövrə aid alban abi­də­­sinin–məbə­dinin qalıqları in­di də durur. Ermənilər al­ban türk­lərinə aid ki­l­­­səni mə­nim­sə­­yib, er­mə­­ni a­b­i­­­dəsi ki­­­­­­mi təq­dim edir.

Rayon mərkəzindən 12 km cənub–şərqdə, Arpa çayının yanında yerləşir. Burada 1321-cı ildə tikilmiş qədim alban abidəsinin–məbədinin qalıqları indi də durur.[i] Mənbələrdə Arpanyal, Arbanyal kimi də xatırlanır.[ii] Qafqazın 5 verstlik xəritəsində qeyd edilmişdir.[iii] Kənddə ermənilərlə yanaşı 1897-ci ildə 34 nəfər, 1926-cı ildə isə 15 nəfər azərbaycanlı yaşa­mışdır.[iv] 30-cu illər­də azərbaycanlılar qovulmuşdur. İndi ermənilər yaşayır. 

Toponim Arpa türk şəxs adı[i] əsa­sında formalaşmış­dır. Görünür, son­ralar tayfa adı kimi sabit­ləş­miş­dir. H.Mir­zə­yev toponi­min türk tayfa adından əmələ gəldiyini göstərir.[ii]

Qaf­­qaz Al­ba­ni­y­a­­­­sının tarixi ilə bağlı abi­də­lər ön­­əm kəsb edir. Bu abi­də­lər böl­gə və sa­kinləri haq­qın­da tarixi mən­bə rolunu oy­nayır.