Ayar körpüsü

Dərələyəz ma­­ha­lının Ke­­şiş­kənd rayo­nun­dakı Ağyar (Əyar) kən­dində 

Keşişkənd rayonu  Ye­ğeqnadzor.  Ağyar kəndi – 10.09.1946-cı ildən Şva­nidzor

Memarlıq

Ayar körpüsü ermə­ni­lər tə­rəfindən mə­nimsənilə­rək, tə­mir edi­lib, is­tifadə olu­­nur. “Ermə­ni abidəsi” ki­mi təqdim edi­lir.

Ayar körpüsü XIII əsrdə Elxa­ni­lər dövlətinin hakimiyyəti illərində inşa olunmuşdur[i]. Kənd XIII əsr­də Amağu məbədinin tabeliyində ol­muşdur. Kən­din ilk adı Əyar olub, rayon mərkə­zindən 3 km cə­nub-şərqdə yerləşib və körpü adını bu kəndin adından alıb. 

Şərqi Arpaçay üzərində  yerlə­şən Ayar körpüsü tək tağlı olub, yo­nulmuş iri çay daşlarından açıq üç­bucaq formasında inşa edilib.  Bölgənin ən böyük körpülərindən biridir. Körpü Azər­baycan və Şərq memarlığı üslu­bun­da tikilib. Kör­pü­nün alt dəyirmi hissəsi mişar daş­ları ilə oval-dairəvi qaydada hö­rül­­müş­dür. Körpünün hündürlüyü 10–11 metr, uzun­luğu 30–35 metr, eni isə 3,5–4 metr civa­rındadır. Ət­raf kənd və kəndin örüş yerləri ilə əlaqə yaradan körpü funksiyasını ye­rinə yetirib.

1828-ci ilə kimi burada yalnız azərbaycanlılar yaşamışdır. Kəndə ermənilər 1828–1829-cu illərdə İranın Xoy, Salmas və Maku vila­yət­lərindən köçürülmüşdür[ii]. Bu­rada ermənilərlə yanaşı, 1831-ci il­də 30 nəfər, 1887-ci ildə 23 nəfər, 1926-cı ildə 3 nəfər azərbaycanlı ya­şamışdır[iii]. İndi kənddə ermənilər yaşayır.

Ərazilər ara­sın­­da əlaqə­lən­­dir­mə ro­lunu oy­­na­yan Ayar kör­­pü­sü, XIII əsr Elxanilər döv­­rünə aid olduğu üçün Azər­bay­can tarixi ir­si­ni təm­­sil et­mə­si baxı­mın­dan əh­­ə­miyyətli­dir. Topo­nim “öz təşkilatı olan və var­lılar he­sa­bına kasıb­la­ra kö­mək edən şə­hər yoxsulla­rın­dan ibarət təbəqə” mə­na­­sında işlə­nən əyar sö­zü[i] əsa­sında formalaş-mışdır. Nəsil adı bildirir. Pat­ro­nim to­po­nim­dir. Qu­ruluşca sadə topo­nimdir.