Bəndqala qalası

Göyçə mahalı Kəvər (Yeni Bayazet rayonunun cənub–şərqin­dəki Bədkal (Bəndqala) kəndində

Kəvər rayonu–13.04.1959-cu ildən–Kamo

Memarlıq

Oğuz memar­lığının nümu­nəsi olan Bənd­qa­lanın qalıqları yerləşdiyi əra­zidə qalmaq­da­dır. Ermənilər tə­rəfindən mə­nim­sənilib “Ba­dik qalası” kimi təqdim olunur.

Qala və kənd Kəvər kəndindən (indiki Kamo şəhəri) 10 kilometr cənub–şərqdə, gölə yarımada şəklində daxil olmuş təpəliyin üstündə yerləşir. Bəndqala eramızdan əvvəl Göyçədə mövcud olmuş Ördəkli–Əyrivəng–Qışlaq–Qul Əli – Kə­vər–Başkənd istehkamına daxil olan di­gər qalalardan xeyli sonra inşa edilsə də, strateji baxımdan onların hamısından əhə­miyyətli idi və görünür bu səbəbdən də onun memarlıq həlli mükəmməlliyi ilə seçilir. Bəli, Bəndqalanın ilkinliyində sırf müdafiə səciyyəsi daşıdığı faktdır. Eramızın əvvəllərində isə o artıq döv­rünün tipik şəhərlərindən birinə çevril­mişdir. 1555-ci ilə dair yazışmalarda Səfəvi Azərbaycan dövlətinin Çuxur–Səd bəy­lərbəyliyinin inzibati vahidləri sırasında adı çəkilən yaşayış məntəqə­lə­rindən biri də məhz Bəndqaladır. XVII əsrə dair mənbələrdə qalanın adı “Bədkəl” şək­lində verilir. 1728-ci il tarixli “İrəvan əyalətinin icmal dəf­təri”nin 12-ci səhi­fəsində də kənd “Bədkal” kimi təqdim olunub və onun illik vergisinin 7864 ağça həcmində müəyyənləşdirilməsi ba­rədə müvafiq qeydlər aparılıb. 1826-1829-cu illərdə baş vermiş Rusiya–İran, Türkiyə–Rusiya müharibələri zamanı Göyçədə dağıdılmış və yeni yaradılmış erməni vilayətinin tərkibinə verilərkən yaşayış üçün yararlı sayılan kəndlərin İ. Şopen tərəfindən tərtib olunmuş siyahı­larında isə Kosaməmməd adı olsa da, “Bəndqala”, “Bədkəl”, “Badkal” adlı qala və kənd adına rast gəlinmir.[i]

Akademik B.Piotrovski­nin apardığı qa­zın­tılar za­manı qa­la və kənd əra­zisin­dən türk tayfa­la­rına aid olan maddi dəlillər kənd və qala­nın türk yur­du oldu­ğu­nu təs­diq­ləyir. Bənd­qa­lamn möv­cud­luğunu maddi tapın­tı­larla ya­naşı ya­zılı rəsmi mən­bələr də onun qədim ta­rixini təsdiq­lə­yir.