Dortnu kənd məscidi

Zəngəzur ma­ha­lının Qa­fan ra­yo­nunun Dort­nu kəndində 

Qafan rayonu –Kapan, Dortnu kən­di 29.06.1949-cu ildən Antaraşat

Memar­lıq

Dortnu kənd məs­cidi 1987–1991-ci illərdə baş ve­rən azər­bay­­can­lıla­rın küt­­ləvi depor­ta­si­yasından son­ra tərk edil­miş, dağılma­ğa məhkum vəziyyətdə qal­­mışdır. Dam örtüyü­nün kirəmit təbəqəsi sökü­lüb, qapısı gö­türülüb. Da­mın üstünü ot­lar basıb. Hal-hazırkı dövrdə yarı­ xa­raba halda əra­zidə qal­maq­dadır[i].
 

Dortnu kənd məscidi Qa­fan şə­hə­rin­dən 7 km şimaldakı Dortnu kən­din­də yüksək təpəlik ərazdə yerlə­şir[i]. Kənd, həmçinin Gəncədə yaşa­yan­ların yay ayını keçirdiyi yurd ye­ri olub. Məscid qaya və çay daş­la­rın­dan ağ suvaq isti­fadə olunaraq, inşa edi­lib. Divar enli­yinin 1 metrə ya­xın­­lığı onun sərt iqlim şəraitində hazırkı dövrə qədər qalma­sında tə­sir­li olub. Məscidin uzunluğu 11–12, eni 5, hündürlüyü isə dam ör­tüyü ilə bir­likdə 5–6 metr civarında olub. Yu­xarı hissəsi oval quruluşunda olan məscid qapısının hündürlüyü 2–2,5, eni isə 1 metr civarındadır. Qapı kənarı dörd­künc mişar daşları ilə hörülüb. Qapının sağ tərəfində 0,4 m hün­dürlüyü, 0,3 m eni olan dördkünc pəncərə qoyulub. Kənd 1930–1995-ci illər aralığında Qafan rayo­nu inzi­bati-ərazi vahidinin tər­ki­binə daxil idi. Topo­nim qıp­çaq mən­şə­li “durt” (>dort) etnonimi əsasında yaranmış­dır. 1588-cı ildə qışı Gən­cə sanca­ğın­­da, yayı Zəngə­zurda ke­çi­rən bir el “dördnu” adlanırdı. Et­no­to­ponim­dir. Quruluşca sadə topo­nim­dir[ii] 

Kənddə 1897-ci ildə 181, 1904 - cü ildə 363, 1914-cü il­də 327 nə­fər azərbaycanlı yaşamış­dır[iii]. 1918-ci il­də azərbaycanlılar er­mə­nilərin tə­ca­vü­zünə məruz qalaraq deportasiya olun­muş­dur. Xaricdən köçürülən er­mənilər 1918–1919-cu illərdən bura­da yerləşdi­ril­mişdir. Dort­nu Qara­dığa kəndindən yaran­mış məntə­qə­dir. Xalq arasında “Dor­nı” forma­sın­da tələffüz edilir. Kən­din adı əslində Dördlü olmuşdur. Ko­la­girən tayfa­sının Dördlü tirəsi­nin  adın­dandır[iv].

Məscidlər tək­­­cə iba­­dət, dini mə­­ra­sim­lər ke­­­ç­i­r­mək üçün in­ş­­a e­dil­mir­di. Məs­­cid çox­­fun­k­­­si­ya­lı el­lik bina he­sa­b edi­lir, ora­da ke­çirilən təd­­bi­r­lər həm də mü­­səl­­manlar a­r­a­­­sın­da ün­­siy­yəti, bir­­liyi güc­lən­­dirirdi. Dortnu kənd məscidi də bu qəbildən olan məscidlər­dən idi. İslam abi­dəsi bu əra­zi­nin azərbay­can­lı yurdu ol­du­ğunu gös­tərir.