Gödəkbulaq (Kediqara-bulaq, Xırdabulaq) kəndində alban məbədi

Göyçə mahalı­nın Basarke­çər ra­yonun­dakı Gödəkbu­laq (Kediqa­ra-bulaq, Xır­da­bulaq) kən­dində 

Basarkeçər rayonu– 11.06.1969-cu ildən Var­­denis, Gö­dək­bulaq kəndi 12.08.1946-cı ildən Qar­caxpyur adlandırılıb.

Arxeoloji abidə

Gödəkbulaq kən­dindəki alban məbədi­nin qa­lıqları indiki dövrə də gəlib çatıb. Er­mə­nilər tə­rə­fin­dən mə­nim­­səni­lib, “er­məni abidə­si” kimi təq­dim olunur.

Gödəkbulaq kəndi rayon mər­kə­zindən 15 km cənub-şərqdə, Göy­çə gölünün cənub-şərq tərəfində yerlə­şir. Məbəd VIII–IX əsrlərdə kən­din kənarındakı yüksək təpəlik əra­zidə inşa olunub. Məbədin tikin­ti­sin­də tuf daşdan istifadə olunub. Məbəd VIII–IX əsrə aid alban mə­dəniyyətinin izlərini yaşadan abi­də­dir. Məbədin qalıqları 1988-ci il­də azərbaycanlıların deportasiya­sı­na qədər vardı. Məbəd və Oğuz döv­ründə tikilən qalanın qalıqları bu ərazinin oğuz türkləri tərəfin­dən binələşdirilməsinin azı 1000–1500 illik tarixi olduğunun maddi sübutlarıdır.

Kəndin əsas sakinləri azərbay­can­lılar olub. Rəsmi mənbələrdə isə kəndin adına ilk dəfə 1555-ci ilə dair sənədlərdə rast gəlinir və o, Səfəvi–Azərbaycan dövlətinin Çu­xur-Səəd bəylərbəyliyinin inzibati vahidlərindən biri kimi səciyyələn­dirilir. 1728-ci ildə Osmanlılar tərə­findən tərtib olunaraq təsdiqlənmiş “İrəvan əyalətinin icmal dəftə­ri”nin 15-ci səhifəsindəki qeydlər­də isə Kediqarabulaq kəndi İrəvan əyalətinin Məzrə nahiyəsinin inzi­ba­ti bölgüsünə daxil olan kəndlər­dən biri kimi təqdim edilib. Həmin vaxt Kediqarabulağın sultan xəzi­nə­sinə xass qismindəki ödənci 2421 ağça həcmində imiş. Yeni ya­ra­dılan erməni vilayətinin tərki­bi­nə verilən yaşayış məntəqələri sı­ra­sında adının çəkilməməsi isə ona dəlalət edir ki, Kediqarabulaq da 1826–1829-cu il müharibələri za­manı erməni-rus hərbi birləşmə­lə­ri­nin Göyçə mahalında yerlə-yek­san etdiyi qədim türk yurdları sırasında olmuşdur. Amma sonra­dan kəndin əzəli sahibləri onu ye­nidən abadlaşdırmışdır ki, bu tarixi reallıq da 1873-cü ilə dair sənəd­lərdə təsbitlənmişdir. Amma hə­min sənəddə ermənilər kəndin adı­nı Kediqarabulaq şəklində yox, Gö­dəkbulaq şəklində veriblər[i].

 XIX əsrin əvvəllərinə kimi bu­ra­da yalnız Azərbaycan türkləri ya­şa­mışdır. Türkmənçay sülh mü­qa­viləsindən sonra, 1828–1829-cu il­lərdə Türkiyədən köçürülən er­mə­­nilər burada yerləşdirilib. Kənd­də 1886-cı ildə 226 nəfər azərbay­can­lı yaşayıb[ii]. 1890-cı illərdə azər­baycanlıların buradan sıxış­dı­rı­lıb  çıxarılmasına çalışılıb. 

1905-ci il qırğınlarından sonra kənd qarışıq kəndlər siyahısına düş­müşdür.

1918-ci il qırğınları zamanı kənd daşnaklar tərəfindən dağıdıl­mış, əhalinin böyük qismi öldürül­müşdür. 1922-ci ildə azərbaycan­lı­lar doğma yurda qayıdıblar.

Toponim Azər­­baycan dilində “qısa, uzun olma­yan” mənasın­da işlənən “gö­­dək” və “bulaq” hid­ro­terminin birləşməsindən əmələ gəlmiş­dir. Hidroto­po­nimdir. Qu­ruluşca mü­rək­kəb topo­nimdir. Digər adı Xırdabu­laq olub. Azər­baycan dilin­dəki “ködək”, “qısa”, “ki­çik” sözün­dən­­dir. Gö­dək­­bulaq kən­dinin əzəli sa­­kinləri türk-oğuz tay­­fa­la­­rı­nın nüma­yən­­də­ləri olub.