Gödəkbulaq kəndində qala

Göyçə maha­lı­nın Basarkeçər ra­yonundakı Gödək-bulaq (Kediqara-bu­laq, Xırda-bu­laq) kəndində

Basarkeçər rayonu 11.06.1969-cu ildən Vardenis, Gödəkbulaq kəndi 12.08.1946-cı ildən Qarcax-pyur adlandırılıb.

Memarlıq

Qala 1000–1500 il əvvələ aid oğuz mə­də­niyyətinin iz­lərini yaşa­dan abidədir. Qala və onun bürclərinin qalıqları 1988-ci ildə azər­baycanlıların deportasiyası-na qədər qalır­dı. Gödək­bu­laq kən­dindəki qala və bürclə­ri­nin  qa­lıqları indiki dövrə də gəlib çatıb. Er­mə­nilər tərə­fin­­dən mənim­səni­lib, “ermə­ni abidəsi” ki­mi təq­dim olu­nur.

Qalanın yerləşdiyi Gödəkbulaq kəndi rayon mərkəzindən 15 km cə­nub-şərqdə, Göyçə gölünün cə­nub-şərq tərəfində yerləşir. Qala 1000 il əvvəl kəndin kənarındakı yüksək təpəlik ərazidə inşa olu­nub. Qalanın tikintisində böyük qa­ya parçaları və çay daşlarından istifadə olunub. Oğuz dövründə tikilən qalanın qalıqları bu əra­zinin oğuz türkləri tərəfindən bi­nə­ləşdirilməsinin azı 1000–1500 illik tarixi olduğu barədə qəna­ətlərə əsas verən maddi sübut­lar­dır.

Kəndin əsas sakinləri azərbay­can­lılar olub. Rəsmi mənbələrdə isə kəndin adına ilk dəfə 1555-ci ilə dair sənədlərdə rast gəlinir və o, Səfəvi-Azərbaycan dövlətinin Çuxur-Səəd bəylərbəyliyinin inzi­bati vahidlərindən biri kimi səciy­yə­ləndirilir. 1728-ci ildə Osman­lılar tərəfindən tərtib olunaraq təs­diqlənmiş “İrəvan əyalətinin ic­mal dəftəri”nin 15-ci səhifəsin­də­ki qeydlərdə isə Kediqarabulaq kən­di İrəvan əyalətinin Məzrə na­hi­yəsinin inzibati bölgüsünə daxil olan kəndlərdən biri kimi təqdim edilib. Həmin vaxt Kediqara­bula­ğın sultan xəzinəsinə xass qis­min­dəki ödənci 2421 ağça həcmində imiş. 

Yeni yaradılan erməni vilayə­ti­nin tərkibinə verilən yaşayış mən­təqələri sırasında adının çəkilmə­məsi isə ona dəlalət edir ki, Ke­diqarabulaq da 1826-1829-cu il mü­haribələri zamanı erməni-rus hərbi birləşmələrinin Göyçə ma­ha­lında yerlə-yeksan etdiyi qədim türk yurdları sırasında olmuşdur. Amma sonradan kəndin əzəli sa­hibləri onu yenidən abadlaşdır­mış­dır ki, bu tarixi reallıq da 1873-cü ilə dair sənədlərdə təsbit­lən­mişdir. Amma həmin sənəddə ermənilər kəndin adını Kediqa­ra­bulaq şəklində yox, Gödəkbulaq şəklində veriblər[i].

 XIX əsrin əvvəllərinə kimi bu­rada yalnız Azərbaycan türkləri yaşamışdır. Türkmənçay sülh mü­qa­viləsindən sonra 1828–1829-cu illərdə Türkiyədən köçürülən er­mə­nilər burada yerləşdirilib. Kənd­də 1886-cı ildə 226 nəfər azərbaycanlı yaşayıb[ii]. 1890-cı illərdə azərbay­canlılar buradan sıxışdırılıb  çıxarıl­mağa çalışılıb. 

1905-ci il qırğınlarından sonra kənd qarışıq kəndlər siyahısına düşmüşdür.

1918-ci il qırğınları zamanı kənd daşnak ordusu tərəfindən da­ğıdılmış, əhalinin böyük qismi öldürülmüşdür. 1922-ci ildə kənd əhalisindən sağ qalanlar doğma yurdlarına qayıdıblar.Toponim Azərbaycan dilində “qısa, uzun olma­yan” mənasın­da işlə­nən “gö­­dək” və “bulaq” hidroterminin birləşməsin­dən əmələ gəl­mişdir. Hid­rotoponimdir. Qu­ruluşca mü­rəkkəb topo­nimdir. Digər adı Xırdabu­laq­dır. Azər­baycan dilin­dəki “ködək”, “qısa”, “kiçik” sözündəndir. Gödəkbulaq kən­dinin əzəli sa­­kinləri türk-oğuz tay­­fa­la­­rı­nın nüma­yən­­də­ləri olub. Qa­la əhalinin müdafiəsində mühüm rol oynayıb.