Gümrü piri

Gümrü şə­həri yaxınlı­ğında 

Gümrü şəhəri – 1837-ci ildə Aleksan-dro­pol, 1924-cü ildə Leninakan, 1990-cı ildə Kumayri adlandırıl­mış­dır.[i]
 

Memar­lıq

Azərbaycanlı-ların sonuncu deportasiyasın-dan sonra on­la­rın sakral inanc yerlərin­dən olan Güm­rü piri erməni­lər tərə­fin­dən dağıdı­lıb.

1728-ci ilə aid türkcə mən­bə­də Kum­ri ki­mi­di[i]. Qə­dim forması Kə­mər (yaxud Qə­mər). E. ə. VIII əsrdə şi­maldan Cənu­bi Qafqaza, o cümlədən in­diki Ermə­nis­tan ərazisinə gəlmiş qədim türk mənşəli kəmər, yaxud qəmər (antik mənbələrdə kimmer) tay­fasının adını əks etdirir. “Küm­­rü” to­po­niminin Kə­mər etno­ni­min­dən  gəl­diyini elə er­mə­ni tarix­çi­lə­ri yazmış­lar. Lakin onlar kim­­mer­ləri İran­dilli tayfa say­dıqlarına görə bu adı də­­yişdirmir­lər[ii].

Gümrü piri, Gümrü şəhəri ya­xın­­lı­ğın­da yerləşirdi və 3 metr civa­rın­da uzun bir daşdan ibarət idi. Pi­rin ətrafı daş ha­sarla əhatə olunmuş­du. Bura böl­gə­nin ən çox tanınan sı­naqlı ziyarət­gah­la­rın­dan hesab olu­nur­du. Pir övladı ol­ma­yan qadınlar, ruhi və psixi xəstə­lik­ləri olan insan­lar tərə­findən daha çox ziyarət olu­nur­du. Piri ziyarətətə gələn insanlar dua edib, nəzir deyərdilər.

Gümrü şəhərinə ermənilər 1830-cu ildə Türkiyənin Ərzurum böl­gəsindən köçürülüb[i].