İnəkdağı kəndində qəbirüstü kitabələr

Göyçə ma­ha­lının Basarke­çər rayonu­nun İnək­da­ğı (1873-cu ildən başla­ya­raq İmək­dağı adı er­mə­ni mənbə­lə­rində hansı səbəbdənsə, bəlkə də məq­sədli şəkildə “İnəkdağı” kimi yazıl­mış­dır), 1976-cı ildən Yeni­kənd adla­nan kəndində

Basarkeçər ra­yonu– Var­de­nis, İnəkdağı kəndi 19.04.1991-ci ildən Tretuk

Dekora­tiv tətbiqi sə­nət

İnəkdağı kən­din­də möv­cud olan qə­bir­üstü kita­bə­lərin bir ço­xu ermə­ni­lər tərəfindən dağıdılıb. Qa­lanlar isə üzə­ri­nə erməni elementləri əlavə olunub, er­mə­­niləşdiri­lib, “erməni abi­də­ləri” ki­mi təq­dim edilir.

Göyçə gölünün cənub-şərqində, Ba­­sar­kecər kəndindən (indiki Var­de­nis şəhəri) 13 kilometr şimalda, dəniz səviyyəsindən 2109 metr yüksək­lik­də yerləşən bu kən­din IV–V əsrlərə aid qədim məzarlıqdakı qəbirüstü ki­ta­bələrin qalıqları İmək­dağının oğuz turkləri tərəfindən binələş­diril­məsi­nin azı 1500 illik tarixinə şəhadət ve­rən maddi sübutlardır.

XVI əsrə dair məxəzlərdə isə İmək­­dağı Səfəvi-Azərbaycan dövlə­ti­nin Qa­ra­bağ (Gəncə) bəylərbəy­liyi­nin inzi­bati bölgü­sü­nə daxil olan türk obala­rından biri ki­mi səciyyə­ləndi­ri­lir.

Kənddə azərbaycanlıların sayı 1873-cu ildə 317 nəfər olmuş; son­ra­kı dövr­lərdə bu göstərici dinamik şə­kildə arta­raq 1886-cı ildə 469, 1897-ci ildə 517, 1904-cü ildə 567, 1914-cü ildə 674 nəfər təşkil et­mişdir. 1919-cu il aprelin 13–20-si ara­lı­ğın­da Andronikin quldur qoşununun Göy­­çədə torətdiyi vəhşilik­lər zamanı İnək­dağı kəndi də talan olun­muş, əha­li doğma oca­ğını müvəqqəti ola­raq tərk et­mək məc­bu­riyyətində qa­la­raq, əsasən Şəm­kir nahi­yə­sinə pənah gətirmişdi. 1922-ci ildə kəndə qayı­danların sayı cə­mi 297 nəfər, yəni 1914-cu ildəki əhali­nin 40 faizi həd­din­də olsa da, İnəkdağı­nın bərpası və abad­laş­ma­sı sürətlə apa­rılmış, 1931-ci ildə kənd əhalisinin sayı 383 nə­fə­rə cat­mışdı. Bu in­kişaf erməni­lə­ri ən­dişələn­dirdiyi üçün ma­ha­lın digər kənd­ləri kimi İnəkdağı da daim rep­res­­siyalara məruz qoyulmuş, kən­din bir sıra ziya­lıları kolxoz qurulu­şunun əleyh­dar­la­rı kimi sürgün edilmiş, bir qis­mi isə 1948–1953-cü illərdə həya­ta keçi­ri­lən dövlət səviyyəli depor­ta­siya si­ya­sətinin əha­tə dairəsinə Salı­naraq kənd­dən cıxa­rıl­mışdır. 1988-ci ildə 1800-dən cox kənd sakini 3 gün ər­zində deportasiya edildi [i].

Kəndin ilk adı “İnək­da­ğı” sözünün mə­nası kən­din şimal his­səsindəki yüksəklikdə yerləşən inək forma­sın­da olan dağın adı ilə adlanır. Kənd rаyоn mərkəzi Bаsаrkеçərdən 19 km mə­sаfədə yеr­ləşir. İnək­dağı kən­dinin ya­ranma tarixi mənbələrə görə, XVIII əsrin baş­lan­ğıcında (1715–1720) Dərişdilər tay­fasından olan Qazax Məmmədin adı ilə bağlı­dır.