Ortakilsə kəndində alban məbədi

Şörəyel mahalının Düzkənd ra­yo­nunun Ortakil­sə kəndində

Düzkənd rayonu–Axur­­yan, Or­takilsə kən­­di 26.04.1946-cı ildən Maisyan (may ayının adı ilə bağ­lı­dır) adlandırılıb.

Memarlıq

Ortakilsə kən­dindəki alban məbədi və İs­lam abidəsi olan qə­birüstü səndu­qələr kəndin azər­bay­canlıların qədim yurd yeri ol­du­ğunu göstə­rir. Orta­kilsə kən­din­dəki al­ban məbədi er­mə­nilər tərə­fin­dən restav­rasiya  olunub, üzərinə er­mə­nicə ya­zılar və xaç ele­ment­ləri  əlavə edi­lib,  mə­nimsə­ni­lib. İndiki dövr­­də “er­mə­ni abidəsi” ki­mi təqdim olu­nur[i]
 

Ortakilsə kəndinin kənarındakı qəbiristanlıqda yerləşir. Məbəd ilə qəbiristanlıq ərazisini çay və qa­ya daşlarından hörülən 1–1,2 metr ci­va­rında  hasar ayırır. Məbəd sarı və qır­mızı dördkünc formalı tuf daş­lar­la inşa olunub. Tikinti­sin­də ağ su­vaq məhlulundan isti­fadə edilib. Mə­bədin eni, uzunluğu 10, hündür­lü­yü dam örtüyü ilə bir­likdə 9–10 metr civarın­dadır. Qüllə hissəsi yarı­dairəvi, nağara qurulu­şun­da inşa olu­­nub, dəyirmi üç­bu­caq formalı dam örtüyü qırmızı kirə­­mit ilə örtü­lüb. Məbədin 4 giriş qapısı, ensiz uzun pəncərələri olub. Dördkünc for­mada inşa edilən mə­bə­din dörd tərə­fində uzunluğu 2–2,5, eni 2, hün­dürlüyü isə 3–3,5 metr civarın­da, üstü kirəmit üçbu­caq dam örtüyü ilə örtülü olan və hər birinin ayrı qapısı olan çıxıntı qo­yulub.[i] 

Kənd 1937-ci ilə kimi Lenina­kan (Güm­rü) rayonunun tabeli­yin­də olmuş­dur. “İrəvan əyalətinin ic­mal dəftə­ri”ndə[ii]^, Qafqazın 5 verstlik xəritə­sində[iii] qeyd edil­mişdir.

Oradakı kilsə alban kilsəsi olub. Er­mənilər əraziyə Türkmənçay mü­qa­viləsi imzalandıqdan sonra İran­dan gəlib.

Toponim kən­din əra­zi­sin­dəki dini mə­bəd – kilsə adı əsasında əmələ gəlmiş­dir. Həmin əra­zidə bir ne­çə kilsə ol­du­ğu üçün to­po­nimə fərq­lən­dirici söz kimi “orta” lek­sik vahidi əlavə edilib və Ortakilsə adlı kənd ya­ra­nıb. Relyef­lə bağlı yara­nan mürək­kəb quruluşlu toponimdir.