Ortakilsə kəndində qəbirüstü sənduqələr

Şörəyel ma­ha­lının Düz­kənd rayo­nunun Orta­kilsə kəndin­də

Düzkənd rayonu–Axuryan, Ortakilsə kəndi 26.04. 1946-cı il­dən  Mais­yan (may ayının adı ilə bağlı­dır) qoyu­lub.

Memarlıq

Sənduqə qə­bir­lər İslam dəfn ənənə­si­nə xas olan abi­dələrdir. 

Or­takilsə qə­bi­ristanlığın­da yerləşən sən­du­qə qəbir­lə­rin əksəriyyəti müsəlman abi­dəsi olduğu üçün ermə­ni­lər tərəfindən dağıdılıb[i].
 

Qəbirüstü sənduqələr rayon mər­kə­zin­dən 15 km məsafədəki qədim qəbiristanlıq ərazisində yerlə­şir. Kən­din kənarındakı böyük qəbiristan­lıq­da çox sayda müxtəlif ölçülərdə sən­du­qələr mövcuddur[i]. Çoxunun uzun­luğu 1,5–2 metr, eni 0,5 metr, hün­dürlüyü isə 0,6 metr civarındadır.  Öl­çü baxımından bir az kiçik olanları uşaq və yeniyetmələrə aiddir. Səndu­qə­lər qırmızı və boz daşlar yonularaq hazırlanıb. Üzərində yazı və təsvirlər yer alıb. Ortakilsə qəbiristan-lığında onların sayının çox olması bu kəndin ərazisində türk-müsəlman əhalinin daha çox yaşaması ilə bağlıdır.

Kənd 1937-ci ilə kimi Leninakan  (Gümrü) rayonunun tabeliyində ol­muş­dur. “İrəvan əyalətinin icmal dəf­tə­ri”ndə[ii], Qafqazın 5 verstlik xəri­tə­sində[iii] qeyd edilmişdir.Oradakı kilsə alban kilsəsi olub. Er­mənilər Türkmənçay müqaviləsi im­zalandıqdan sonra İrandan köçürülüb.

Toponim kən­din ərazisin­dəki dini mə­bəd – kilsə adı əsasında əmələ gəlmiş­dir. Həmin əra­zidə bir ne­çə kilsə ol­duğu üçün to­ponimə fərq­lən­dirici söz kimi “orta” leksik vahidi əlavə edilib və Ortakilsə adlı kənd ya­ranıb. Relyef­lə bağlı yara­nan mürək­kəb quruluşlu toponimdir.