Qalaça kəndində qəbirüstü sənduqələr

Loru maha­lın­­dakı Ba­ra­na rayonunun Qalaça kən­din­də  

Barana ra­yonu–No­yem­ber­yan,Qala­ça kəndi 25.01.1978-ci ildən-Berdavan (Qala qəsəbəsi)

Memarlıq

XII–XIII əsr­lə­rə aid Qala­ça qalasının xarabalıqları və onun ya­xın­lığındakı qə­biristanlıq-da olan qəbir­üstü sənduqə­lə­rin çoxu er­mənilər tərə­fin­dən dağı­dıl­sa da, bir qis­mi indiki dövr­də otların arasında tərk edilmiş və­ziy­yət­də qalmaq­da­dır[i].
 

Qəbirüstü sənduqələrin yerləşdiyi Qalaça kəndi rayon mərkəzindən 3 km şimalda yerləşir. Sənduqələrin olduğu qədim məzarlıq yüksəklik yer­də, qa­lanın 100–150 metr yaxınlığındadır. Sən­duqələr ağır qaya daşları yonularaq hazırlanıb. 20 civarında müxtəlif öl­çü­də sənduqənin, qalanın və İslam mə­dəni irs nümunəsi hesab olunun qə­bir­üstü sənduqələrin varlığı azərbay­can­lıların qədim dövrlərdən kənddə ya­şadığına nişanədir[i]. 

1831-ci ildə kəndin əhalisi azər­bay­canlılar olub. Gülüstan və Türk­mən­çay müqavilələrindən sonra er­mə­nilərin İrandan kəndə köçürülməsi nəticəsində azərbaycanlılar terrora mə­ruz qalaraq qovulub. 1918–1920-ci illərdəki soyqırımı  zamanı kəndin azərbaycanlı əhalisinə divan tutulub. Sağ qalanlar kəndi tərk edib. Sovet hakimiyyətinin qurulmasından sonra ancaq bir neçə ailə geri qayıdıb. 1926-cı ildə burada 3 nəfər azərbay­can­lı yaşamışdır[ii]. Kəndin cənub-şər­qində XII–XIII əsrlərə aid xaraba­lıqları qalır.

Toponim qala sözünə kiçilt­mə mənasını bildirən “-ça” şəkilçisi artır­maqla əmələ gəlib “kiçik qala yanında olan kənd” mə­nasını verir. Kəndin cənub-şərqində XII–XIII əsrlərə aid qalanın xarabalıqları indi də qalır. Kənd adını məhz həmin qa­ladan götür­müş­dür. Quru­luş­ca düzəlt­mə toponim­dir.