Qapılı kəndində qala

Şörəyel mahalı­nın Ağin rayo­nun­dakı Qapılı kəndində

Ağin ra­yo­nu–12.10.1961-ci ildən Ani, Qapılı kəndi 03.02.1947-ci ildən Qu­sanag­yuğ “Aşıq” kəndi adlan­dırılıb.

Memarlıq 

Kəndin yaxın­lığında Urartu dövründə inşa edilən uçuq qalanın qalıq­ları, divarları indi də durur. “erməni abi­dəsi” kimi təq­dim olunur.

Urartu dövrünə aid qala, rayon mərkəzindən 15 km cənub-qərb­də, Qərbi Arpaçayın yaxınlığında, İrə­van-Gümrü yolunun üstündəki Qa­pı­lı kəndində yerləşir. Urartu döv­rünə aid edilən qalanın e.ə. XIII əsrdə tikildiyi ehtimal olu­nur. Enli divarları qalanın tikinti­si­nə xüsusi diqqət yetirildiyini gös­tərir. Əsrlər keçməsinə bax­ma­yaraq, qala divar­larının qalıq­la­rının hazırkı dövrə qə­dər gəlib çat­ması o dövrdəki mə­dəni inkişafın sə­viy­yəsini göstə­rir. Kəndin adı “İrəvan əyalətinin icmal dəftəri”ndə[i], Qafqazın 5 verstlik xəritəsində[ii]qeyd edilmişdir.

Kəndin əra­zi­sin­dəki böyük bazilika, həm­çinin çox qə­dim tarixi keç­mişi olan qa­la­nın ərazinin mər­kəz və stra­teji əhə­miy­­­yətli oldu­ğunu göstərir. Toponim türk dilində “dar də­rənin yarıq­lara bölünmüş yuxarı hissə­si”, “dağ ya­ma­cında dərə” mənasında iş­lənən qapı sö­zünə[i] “-lı” şə­kilçisinin ar­tırılması ilə əmə­lə gəlmiş­dir. Orotopo­nim­dir. Quru­luşca düzəltmə toponimdir.