Qışlaq kənd məscidi

Göyçə maha­lı­nın Kəvər rayonundakı  Qışlaq kən­dində

Kəvər rayo­nu–  13.04.1959-cu ildən Ka­mo, Qışlaq kəndi 1831–1873-cü illər aralı­ğın­­da dağı­dı­lıb və ləğv edilib.

Memar­lıq

XIX əsrin or­talarında  da­ğı­dılıb, tərk edil­miş Qış­laq kəndində 1988-ci il de­portasiyasına  qədər məsci­din qalıqları mövcud idi. Er­mənilər azər­­bay­­can­lı­lara aid mad­di-mədəni abi­də­lə­rin bir ço­­­xunu məhv et­miş­­dir. Bu van­­­dal­­lıq­dan kənd məs­­cidi də nə­si­bini al­mışdır.

İslam dini abidəsi olan məscid  Kə­vər rayonundakı Qışlaq kəndində yer­lə­şir. Məscid XV–XVI əsrlərdə kən­din im­kanlı xeyriyyəçi şəxslə­ri­nin maddi kö­məkliyi ilə inşa olunub. Göyçə gölünün cənub-qərbində, Kə­vər çayının delta­sında, sahilə yaxın bir ərazidə XIX əsrin ortalarında  da­­ğı­dı­lıb, tərk edilmiş kən­din və məs­cidin xarabalıqları 1988-ci il de­por­tasiya­sına qədər toxu­nulmamış qa­lırdı. 

Məscid kənd əha­li­sinin ibadət mə­­kanı idi. Eyni za­manda dini bay­ram­larda və xüsusi gün­lərdə kənd əha­lisi məsciddə top­la­şırdı. Kəndin xarabalıqlarındakı və erməni alim­lə­ri­nin özlərinin IX əsrə aid etdiyi mə­bədin, XV–XVI əsrlərə aid məscid-mədrəsənin, qədim məzarlığın ərazi­sindəki kitabələrin varlığı Qışlaq kən­dinin Göyçə mahalının qədim, so­rağı min illiklərin dərinliyindən gə­lən ən iri yaşayış məskənlərindən biri olduğunu deməyə əsas verir.

Oğuz kitabələrinin qalıqlarına əsa­sən isə bu iki fakt hər cür elmi mübahisələrə son qoymaq, Qışlağın 3000 illik tarixi və o tarixin oğuz türk­ləri ilə bağlılığını təsdiqləyən gerçəkliklərdir.

İ.Şopenin tərtib etdiyi siyahıda ye­ni yaradlmış erməni vilayətinin ida­rə­çi­li­yinə verilmiş Göyçə hövzə­sin­də o za­man yaşayış üçün yararlı sa­yı­lan kənd­lərin arasında Qışlaq kən­dinin də adı var.  Kənd XIX əsrin ortalarına qədər mövcud olub. 1555-ci ilə dair rəsmi yazışmalarda Qalaca Qışlaq kəndi Səfə­vi-Azərbaycan döv­­lətinin Çuxur-Səəd bəylərbəy­li­yi­nin inzibati vahidlərindən biri kimi təsniflənir. 1723-cü ildə os­manlılar Göyçə gölü hövzəsinə tam nəzarət im­kanı əldə etdikdən 5 il sonra təs­diqlənmiş “İrəvan əyalətinin icmal dəf­təri”nin 12-ci səhifəsində isə Qa­la­cıq (Qışlaq) kəndinin İrəvan əyalə­tinin Göyçə nahiyəsinin inzi­ba­ti böl­gü­sünə aid edilməsi və illik ver­gi­si­nin 3920 ağ­ça həcmində müəy­yən­ləşdirilməsi barə­də qeydlər aparı­lıb. 1831-ci ilə dair sənədlərdə Qışlaq kən­dinin 583 nəfər əhalisi olduğu gös­tərilsə də, 1873-cü ilə dair statis­ti­kada və bundan sonrakı dövrlərə dair rəsmi sənədlərdə Yeni Bəyazid  qə­za­sının kəndləri sırasında Qışlağın adı­na rast gəlinmir. Bu, o deməkdir ki, Qışlaq kəndi məhz 1831–1873-cü illər aralığında Göyçədə tüğyan etmiş 42 illik erməni vəhşiliklərinin qurba­nı olmuşdur[i].

Azər­bay­can mə­dəniyyət nü­­­mu­nəsi olan mə­s­cid kəndd­­ə azər­­­bay­can­lı­la­rın dərin so­sial-iq­t­i­sa­di və ta­rixi in­kişaf yo­­lu keç­di­yi­ni sü­but edir.