Qışlaq kəndində alban məbədi

Göyçə mahalı­nın Kəvər ra­yo­nundakı  Qış­laq kən­dində

Kəvər rayonu–  13.04.1959-cu ildən Ka­mo. Qışlaq kəndi 1831–1873-cü illər aralığında dağıdılıb, ləğv edilib.

Memarlıq

XIX əsrin or­ta­larında dağı­dılıb, xaraba­lığa çevrilən Qış­laq kən­din­dəki alban mə­bədinin qa­lıq­ları 1988-ci ilin dekabr ayın­da azər­bay­­­canlıların son deportasi­yasına qədər vardı. Sonrakı dövrdə er­mə­ni­lər tərəfin­dən mənim­sə­ni­lib, “ermə­ni abidəsi” ki­mi təq­dim olu­nur.

Ermənilərin tarixin yaddaşından silmək istədikləri türk toponim­lə­rin­dən biri də Qışlaqdır. Göyçə gö­lünün cənub-qərbində, Kəvər çayı­nın deltasındakı Qışlaq kəndində er­məni alimlərinin özlərinin IX əs­rə aid alban məbədi elan etdiyi mə­bəd yüksək ərazidə yerləşirdi. Mə­bəd qırmızı tuf daşdan istifadə edi­lərək inşa olunmuşdu. 1831–1873-cü il­lər­dəki hücumlardan mə­bəd də nəsi­bini almış bir hissəsi uçub, da­ğılmışdı. 

 Qışlaq kəndi Göyçə mahalının qə­dim, sorağı min illiklərin dərin­li­yindən gələn ən iri yaşayış məs­kən­lərindən biri olub. 

Oğuz kitabələrinin qalıqları hər cür elmi mübahisələrə son qoy­maq üçün vacib olan Qış­lağın 3000 illik tarixi və o tarixin oğuz türkləri ilə bağlı­lı­ğını təsdiqləyən ger­çək­liklərdir.

İ.Şopenin tərtib etdiyi siyahıda yeni yaradlmış erməni vilayətinin idarəçi­li­yinə verilmiş Göyçə höv­zə­sində o za­man yaşayış üçün ya­rar­lı sayılan kənd­lərin arasında Qış­laq kəndinin də adı var.  Kənd XIX əsrin ortalarına qədər möv­cud olub. 1555-ci ilə dair rəsmi yazış­ma­larda Qalaca Qışlaq kəndi Səfə­vi-Azərbaycan dövlətinin Çuxur-Səəd bəylərbəyliyinin inzibati va­hid­lərindən biri kimi təsniflənir. 1723-cü ildə Os­manlılar Göyçə gö­lü hövzəsinə tam nəzarət imkanı əldə etdikdən 5 il sonra təsdiq­lən­miş “İrəvan əyalətinin icmal dəftə­ri”nin 12-ci səhifəsində isə Qalacıq (Qışlaq) kəndinin İrəvan əyalətinin Göyçə nahiyəsinin inzibati bölgü­sü­nə aid edilməsi və illik vergi­si­nin 3920 ağça həcmində müəyyən­ləş­dirilməsi barədə qeydlər apa­rı­lıb. 1831-ci ilə dair sənədlərdə Qış­laq kəndinin 583 nəfər əhalisi olduğu göstərilsə də, 1873-cü ilə dair statistikada və bundan sonrakı dövrlərə dair rəsmi sənədlərdə Ye­ni Bəyazid qəzasının kəndləri sıra­sında Qışlağın adına rast gəlinmir. Bu, o deməkdir ki, Qışlaq kəndi məhz 1831-1873-cü illər aralığında Göyçədə tüğyan etmiş 42 illik er­mə­ni vəhşiliklərinin qurbanı ol­muş­dur[i].

Tərk edilmiş Qışlaq kən­din­dəki alban mə­bədinin qa­­lıqları və kənd qəbiris­tan­lığındakı oğuz türk­lərinə aid abi­dələr, qala və məscid-məd­rə­sə Qışlaq kəndinin oğuz türkləri tərəfindən bi­nələşdirilməsi-nin azı 3000  illik tari­xinin təsdiqləyicisi olan maddi də­­lildir.