Qışlaq qalası (Qalalar kompleksi)

Göyçə maha­lının Kəvər ra­yonundakı Qış­laq kən­dində

Kəvər ra­yonu –  13.04.1959-cu ildən Kamo, Qış­laq kəndi 1831–1873-cü illər aralı­ğında dağıdı­lıb və ləğv edilib.

Memarlıq

Qışlaq qalalar kompleksinin   qa­lıq­ları 1988-ci ilin dekabr ayın­da azərbay­can­­lıla­rın küt­ləvi de­portasi­yası­na qə­dər yer­ləş­di­yi əra­zidə qa­lır­dı. İndiki dövrdə xaraba kənddə qalıq­ları olan bu qa­laları ermənilər mənimsəyib.

Qışlaq qalalar kompleksi Göy­çə gölünün cənub-qərbində, Kə­vər çayının deltasında, sahilə ya­xın yüksək ərazidə yerləşir.  Qış­laq qalaları 1935-ci ildə akademik B.Piotrovski tərəfindən aşkarlanıb və tarixi fakt kimi təsdiqlənib. Er­mənilər bu qalaları “Mrtbi-dzor” adlandırsalar da, B.Piotrovski öz əsərlərində qalaları məhz “Qışlaq-1”, “Qışlaq-2”, “Qışlaq-3” kimi təs­nifləmiş və konkret olaraq gös­tərmişdir ki, çayın sağ və sol sa­hil­lərində üz-üzə dayanmış bu qa­lalar müstəqil qala olmayaraq, Ör­dəkli-Başkənd istehkam komplek­si­nin zəncirbəndləri rolunu oyna­yır. Və akademikin fikrincə, on­lar­­dan ikisi sırf müdafiə, üçün­cü­sü isə mütləq mənada məişət sə­ciy­yəsi daşıyıb. 

Ən çox maraq doğuran isə qa­laların memarlıq həllidir. Sağ sa­hil­dəki qalanın yalnız iri qaya­lar­dan ibarət bünövrəsi qaldığı üçün onun haqqında konkret söz söy­ləmək o qədər də asan deyil. Sol sahildə isə qala divarlarının bir qis­mi qalır. Bu, arası xüsusi bər­kidici məhlulla doldurulmuş iki divardan ibarət bir hörgü nümu­nə­sidir ki, analoji texnologiya dün­yanın heç bir qədim memarlıq nümunəsində müşahidə olun­ma­yıb. Bundan əlavə, divardan öncə bir-biri ilə birləşməyən qayalar düzü­mü var ki, bu da qədim göytürk­lə­rin tələ divarlarına bənzəyir. Qa­la­nın künclərində istifadə olun­muş terras sistemləri isə hər şey­dən öncə dəniz tərəfdən hücumlar əleyhinə hesablanmış qurğular ki­mi dəyərləndirilə bilər.

Çayın sağ və sol sahillə­rin­də üz-üzə da­yanmış “Qış­laq-1”, “Qış­laq-2”, “Qış­laq-3”  qalalar kompleksi müs­təqil qala olmayaraq, Ör­dəkli-Baş­kənd istehkam kompleksinin zəncirbəndləri rolunu oyna­yır. Qışlaq təkcə müdafiə istehkamının halqası olma­yıb, bu təyi­na­ta qədər Qış­laq­da məskun­laş­manın uzun bir tarixi ya­şanıb. O qədər uzun ki, əhali özünümüdafiə təfəkkürü sə­viy­yəsinə qə­dər oturuşa bi­lib.