Qoturbulaq qəbirüstü abidələri

Gəncə quber­ni­yasının Qa­zax qəza­sında, indi Çəmbərək rayonundakı Qoturbulaq kəndində

Gəncə quber­niyası– Yelizavetpol, Çəmbərək rayonu–Krasnoselo, Qoturbulaq kəndi–Ttujur

Memarlıq

1988-1989-cu il­lərdə Qotur­bu­­laq  kəndinin s­a­kin­ləri Er­mə­nis­tan­dan de­por­tasiya edil­­dik­­dən sonra kənddəki qə­dim qəbiris­tan­lıq­da­kı qəbir­üstü abi­dələrin bir qismi ermə­nilər tərə­findən dağıdılıb. [i] Qa­lan bir neçə qəbirüstü abi­də­­nin üstünə isə erməni ele­ment­ləri əlavə ediləcək, mə­nim­sənilib. Abi­­dəyə baxar­kən onların üs­tünə ermənilər tərəfindən  əla­və olunan ele­ment­lərin dəlici və kəsici alətlər is­tifadə oluna­raq qoyulduğu bariz şəkildə görü­nür.
 

Kəndin təpəlik ərazisində ağacların əha­tə­sində yerləşən qədim qəbiris­tan­lıqda qa­lan üç abidədən biri olan hamar qə­birüstü daşın üstünə dəlici və kəsici alət­lərdən istifadə edilərək üç ədəd xaç işarəsinin yaxın zamanda əlavə olun­duğu və abidənin aşağı hissəsinin üzə­rində həkk olunmuş orijinal elementləri ört–basdır etmək üçün qara rəngli boya ilə rəngləndiyi, digərində iki ədəd xaç işa­rəsi, üçüncüyə isə bir ədəd böyük qəbir­daşı boyunca xaç daşı elementinin əlavə edildiyi görünür.[i] Kənd 1918-1919-cu illərdə  ermənilərin hücumla­rı­na məruz qa­lıb. 1920-ci ilin sonuna kimi Gəncə qu­berniyasının Qazax qəzasının Çəmbə­rək nahiyəsi kimi Azərbaycanın tərki­bində olub. Kəndə ermənilər də İrəvan xanlığı Çar Rusiya tərəfindən işğal edil­dikdən sonra Anadoludan köçü­rü­lüb. SSRİ dövründə isə erməniləri bu yerlərə köçürməklə daha üç erməni kəndi yara­dıldı: Yeni Başkənd, Martuni və     Orco­nokidz.[ii] Kənd müalicəvi əhə­miyyət­li Turş­su bu­la­ğının yaxınlığında salındığı və xəstə olan, qotura tutulan həmin sudan istifadə etdiyi üçün Qoturbulaq adlan­dırılıb. Hidrotoponim­dir. Quruluşca mü­rəkkəb toponimdir. Son­radan kən­din adı dəyişdirilərək Ttucur (Turşsu) qo­yulmuşdur.

Qoturbulaq kən­­dində möv­cud olan Alban qə­birüstü  abi­də­­ləri kənddə azər­baycanlıla­rın qə­dim tarixi keç­mişi oldu­ğuna işarə edir.