Subatan kəndində alban məbədi

Göyçə ma­­ha­­lının­ Basar­keçər  ra­­yo­nu­nun Su­batan (Yalaqlı)  kən­din­də

Basarkeçər rayonu– 11.06.1969-cu ildən Var­denis, Su­ba­tan kən­di– 09.04.1991-ci ildən Qe­xakar

Memarlıq

Mə­bə­din xa­­ra­ba­lığı 1987–1991-ci illərdə baş ve­rən de­por­­ta­si­yaya qə­dər qa­lırdı.

Alban məbədi Göyçə gölünün cə­nub-şərqində, dəniz səviyyəsin­dən 2198 metr yüksəklikdə, Basar­ke­çər rayonundan 9 kilometr cə­nub-qərbdəki Subatan kəndinin əra­zi­sində yerləşirdi[i]. VII–VIII əsr­lə­rə aid məbədin tikintisində çay da­şı və tuf daşdan istifadə olunub. Məbədin uzunluğu 6–7, eni 4  hün­dürlüyü isə 3–3,5 metr civarında idi. Məbədin ətrafında çox sayda alban qəbirləri vardı.

1873-cü ildə kəndin azərbay­can­lı əhalisinin sayı 180 nəfər olub və bu göstərici 1886-cı ildə 263, 1897-ci ildə 306, 1908-ci ildə 368, 1914-cü ildə 429 nəfər həddinə qə­dər yüksəlib. Kənd dəfələrlə de­por­­­ta­si­ya­ya məruz qalıb. 1905–1907-ci il­lər­dəki qırğınlar zamanı kənd əha­li­sinin əksəriyyətini erməni qəsb­kar­ları doğma yurdlarından çıxara bilməmişdir. 1918–1920-ci illər­də­ki deportasiya zamanı kənd əhalisi doğ­ma yurdlarından çıxarılaraq qaç­qın düşmüşlər. Kənd əhalisi 1921-ci ilin yazında doğma kəndinə qa­yıt­mış, az bir hissə isə məskun­laş­dıqları ərazilərdə qalmışdır. Kən­din təxminən 140–150 evi, 500–600 nəfərə yaxın əhalisi olmuşdur. 1938–1939-cu illərdə kəndin 140–150 evi, 500–600 nəfərə yaxın əha­lisindən 70–80 evi, 250–300 nə­fərə yaxın əhalisi mahalın Can­əh­məd kəndinin yaxınlığındakı Ağ­yoxuş kəndinə köçərək özləri üçün daimi yaşayış yeri seçdilər. Parçalanan Suba­tan kəndinin 70–80 evi, 250–300 nəfərə yaxın əha­­­lisi qaldı. 1948–1953-cü illər­dəki deportasiya zamanı kənd əhalisi çıx­­mamış, doğma yurdlarında qal­mış­dır. Kəndin deportasiya zamanı 70–80 evi, 250–300 nəfərə yaxın əha­lisi ol­muş­dur. 1979-cu il siya­hıya alınma­sı­nın nəticələrinə görə, kəndin türklərdən iba­rət əhalisinin sayı 1437 nəfər idi. 1987–1991-ci illərdəki sonuncu depor­ta­siya za­ma­nı kənd əhalisi qaçqın düşmüş­dür. Kəndin 100 evi, 600–700 nə­fərə yaxın əhalisi olmuşdur.

XIX əs­rin orta­larında (1850–1860) Ma­yıllı­lar tay­­fa­sının baş­­çı­sı Kərbə­la­yı Şı­xə­li kişi Ça­xır­lı kən­din­­dən 8 ailə ilə birlikdə indi­ki Su­­­batan kəndini özləri üçün ya­şa­yış ye­ri seç­miş­dir. Kəndin adı 1988-ci ilin dekabrına ki­­mi iki dəfə dəyiş­dirilmiş­dir.[i] Abi­də­lər və ta­rixi faktlar kən­­din azərbay­can­­­lılara aid ol­du­ğunu təsdiq edir.