Yuxarı Axtala kəndində arxeoloji abidələr

Loru mahalı­nın Allah­ver­di rayonun­dakı Yuxarı Axtala (Ağ­ta­la) kən­din­də

Allahverdi ra­yonu –19.09.1969-cu ildən Tu­manyan 

Memarlıq

Axtala kənd, məbəd və qala kompleksin-dən çıxarılan arxeoloji abi­dələr ərazidə arxeoloji təd­qiqatlar apar­mış fran­sız arxeoloq Jak de Morqan tə­rəfindən Fran­saya aparılıb. Hazırkı dövr­də Sen-Jer­men Milli Ar­xeologiya Mu­zeyində nü­mayiş olu­nur.

Azərbaycanlıların qədim dövr­dən yaşadığı Yuxarı Axtala kəndi mad­di-mədəni irs nümunələri baxı­mından zəngin ərazi olub.  1887–1889-cu illərdə Axtala kəndindəki məbəd və qala ərazisində arxeoloji tədqiqatlar apar­mış fransız ar­xe­oloqJak de Morqan əra­zidə 576 ədəd düz­bucaqlı formalı məzar daşı qey­də almışdır. Qazıntılar zamanı mə­dəni təbəqələrdən e.ə. VIII əsrdən – Tunc və Dəmir dövründən başlaya­raq sonrakı dövrləri də əhatə edən külli miqdarda arxeoloji material əldə edilmişdir[i].

 Kəndin və məbədin adı türkcə olmaqla “ağ” və “tala” sözlərindən ibarətdir.[ii] Məbədin yerləşdiyi Ağ­tala kəndi tarixən türk tayfala­rı­nın yurdu olmuş və XX əsrin orta­larına kimi kənddə yalnız Azər­bay­can türkləri, yunanlar və gürcülər ya­şamışdır. XX əsrin əvvəllərində kəndə yunan ailələri köçərək məs­kun­laşmışdır. İlk ermənilər isə kən­də 1922-ci ildə köçüb gəlmişdir[iii].

Kənd, məbəd və qala kom­pleksinin yer­ləşdiyi ərazi V əsrdən eti­ba­rən mənbə­lərdə Əgərək kimi tanın­ma­ğa başlamış­dır[i]. Axta­la kompleksinin yerləşdiyi əra­zinin əha­lisi sak-skif tayfalarının ərazidə məs­kun­laşma-sın­dan[ii]  son­­rakı dövr­də davamlı ola­raq türklərolmuşlar[iii].