Zod kənd mədrəsəsi

Göyçə ma­ha­­lı­nın Basar­ke­çər ra­yo­­nu­nun Zod (İlk adı III–V əsrlərdən – XIV əsrin son­ları (1387–1388), XV əsrin əv­vəlinə (1400) qədər Başka­lafa, 1813–1814-cü illər­də Vəliağa olub) kənd­ində

Basarkeçər rayonu –11.06.1969-cu ildən Varde­nis, Zod kəndi–09.04.1991-ci ildən Sotk

Memarlıq

Kəndin dini- mə­­dəni irfan mər­kə­zi olan məd­rə­sə er­mə­­nilər tə­rə­fin­dən 1918–1920-ci illər­də yandırılıb. 

Hələ 1885-ci ildə Zodda mədrə­sə ilə yanaşı, müasir tipli məktəb fəaliy­yət göstərirdi və bu məktə­bi­n bütün xərclərini öz üzərinə gö­tür­müş Səmənd ağa kənddə dini təh­silin qayğısına qalmaqla yanaşı, Avropa təhsili almış ziyalıların – Mirzə Əsgər, Mirzə Bəylər və Hacı Əliş Ağanın təqdimat verdiyi iste­dad­lı gənclərin Rusiyanın və Av­ro­pa­nın ən mötəbər ali təhsil ocaq­larında oxumasına şərait yaradır, on­­ların təhsil məsrəflərini ödəyirdi. Məd­rəsə Səmənd ağanın kənddəki mülklə­rin­dən birində yerləşirdi. Elə həmin nur­lu şəxsiyyətlər “Mola Nəs­rəddin” dərgi­sinin Göyçədə ya­yıl­­masını da təşkil etmişdilər[i]. Təbii ki, bu cür hərtərəfli inkişafla, XX əsrin əvvəllə­rində Zod, ümu­mən Yeni Bəyazid qə­zası türkləri üçün mədəniyyət mərkə­zinə və qey­ri-rəsmi inzibati mərkəzə çevril­miş­di.

Bəzi mən­bə­lərə əsa­sən, “zod” qədim türk dillərində “sərt, keçil­mə­z uca dağ­­lıq yerdə məskunlaş­mış el, oba yurd yeri” deməkdir. Alban tarix­çi­si Musa Kalankatlı   era­mızın bi­rinci əsrinin ortalarından danışarkən Albaniyada yaşayan tay­falar içəri­sin­də ermə­ni­cə yazılış­da Savdey / Tsavdey, V əsr erməni müəllifi 

Moisey Xo­renasi Sod  tayfasının adını çəkir və onun Al­ban çarı Ərə­nin nəs­lin­dən oldu­ğunu qeyd edirlər. Bu etnonim/ tay­fa adı Göy­çə ma­ha­lın­dakı Zod toponi­mində öz ək­sini tapmış­dır.